Kimi kullandığımız ürünlere duygusal olarak bağlanıyoruz. Neden? Neden Apple iPhone ile aşk yaşıyoruz, neden tutku kelimesi HP Dell gibi bilgisayarla kurduğumuz ilişki türünü değil de Apple ürünleri ile olan ilişki türünü özetliyor?
Her şeyin maliyet olduğunu ima eden Finans direktörleri, dünyaya P&L tabloları etrafından bakanlara göre bu, sadece bazı ürünler ve kesimler için geçerli olsa da, bu cebinde parası olmayan için de geçerli. Bir telefonun 10.000 TL ye yaklaştığı bir zaman diliminde bir öğrenci, işini görecek ucuz bir telefon almak yerine iPhone istiyorsa, olay başka bir boyutta cereyan ediyor demektir.
Don Norman, Emotional Design kitabında ürün tasarımının üç farklı bilişsel ve duygusal işleme seviyesine yönelik olması gerektiği fikrini ortaya koyar: visceral seviye , davranışsal seviye ve yansıtıcı seviye.
Norman’ın üç bilişsel işleme düzeyi
visseral – Önemli etkileşim oluşmadan önce bir ürünün görsel ve diğer duyusal yönlerine tepki gösterdiğimiz en acil işleme süreci ve seviyesi. Visseral işlem, neyin iyi, kötü, güvenli veya tehlikeli olduğu konusunda hızlı kararlar almamıza yardımcı olur. İlk görüşte bir kişi, ürün, yazılım vb sahip olduğumuz izlenim.
Viseral seviye için tasarım yapmak, bir ürün veya eserle daha derin bir ilişki oluşmadan önce, duyuların başlangıçta algıladıklarını tasarlamak anlamına gelir. Kullanıcı deneyiminde çalışan çoğumuz için, bu öncelikle görsel görünüm ve hareket tasarlamak anlamına gelir.
Davranışsal – İnsan faaliyetlerinin çoğunluğunu oluşturan basit, günlük davranışları yönetmemizi sağlayan orta düzeydeki işleme süreci. Davranışsal işlem hem düşük seviyeli viseral reaksiyonları hem de yüksek seviyeli yansıtıcı tepkileri artırabilir veya engelleyebilir ve bunun tersine hem viseral hem de yansıtıcı işlem davranışsal işlemeyi artırabilir veya engelleyebilir.
Davranışsal düzey için tasarım yapmak, kullanıcının kendi davranışlarını, örtük varsayımlarını ve zihinsel modellerini tamamlayan ürün davranışlarını tasarlamak anlamına gelir.
Yansıtıcı — Bilinçli düşünceyi ve geçmiş deneyimler üzerine düşünmeyi içeren en yavaş işleme süreci. Yansıtıcı işlemin tasarımla ilgili en ilginç yönü, yansıma yoluyla, tasarlanan eserlerle deneyimlerimizi daha geniş yaşam deneyimlerimizle bütünleştirebildiğimiz ve zaman içinde anlam ve değeri eserler ile ilişkilendirebileceğimizdir.
En basit hali ile “ürünüm beni ne kadar yansıtıyor?” veya kendi imajımı başkalarına ne tür ürünler üzerinden yansıtmak isterdim? Ürünlerimle dışarıya mesajı vermek için hangi ürünleri kullanırdım?
Reklam, yansıtıcı seviyeye girmenin bir yolunu sunar, ancak markalaşma, paketleme ve belki de en önemlisi, ürünün belirli özelliklere, niteliklere ve işlevlere sahip olmasını sağlamak gibi bir dizi başka etkili yöntem vardır. Satın alma kararlarımızı verirken, tüm ürünler yansıtıcı seviyeyi teşvik edecektir. Bu kararların birçoğu pratik veya işlevsel unsurlar tarafından bilgilendirilir. Bununla birlikte, davranışsal deneyimimiz üzerinde etkisi daha az olan başka faktörleri de dikkate almaya meyilliyiz.
“… bir Swatch saatinin tasarımı, estetiğin ve kültürel görüntülerin ve grafik öğelerin kullanımının merkezi olduğu yansıtıcı yönlere odaklanıyor. Parlak renkler, vahşi tasarımlar ve sanat Swatch markasının bir parçası ve insanları saatlerini satın almaya ve giymeye çeken şey. ”
Rogers, Sharp ve Preece “İnsan-Bilgisayar Etkileşiminin Ötesinde”
Aşağıda aldığımız kararları ve çevremizdeki şeylerle oluşturduğumuz duygusal bağları etkileyen yansıtıcı işlemlerin bir listesi bulunmaktadır:
Yüzeysel niteliklerin analizi
Bu, şimdiki beğenilerimize / hoşlanmadıklarımıza, o sırada nasıl hissettiğimize, ürünün nereye gideceğine, onu nasıl kullanmayı düşündüğünüze ve kimin göreceğine göre olabilir. Örneğin, sık sık başkalarının bizi nasıl yargılayacağına dayalı kararlar alırız; örneğin iPhone popülerleştikçe, Apple telefon kullanmasa da telefonlarında beyaz kulaklık kullanmaya başlamış insan sayısında bir artış olmuştu.
Geçmiş deneyimler üzerine düşünmek
Belirli bir ürünü kullanırken en son ne hissettik? Bir ürün daha önce kullandığımız bir nesneye benzer niteliklere sahipse, o zaman ortaya çıkan bazı duygu ve düşünceleri uyandırabilir. Yansıtıcı işlem, değer yargıları yapmak için uzun süreli bellekteki olaylara eriştiğimizde gerçekleşir. Geçmiş deneyimleri yansıtarak ve bunları kullandığımız ürünlerle ilişkilendirerek günlük şeyler dünyadaki genel deneyimlerimize dahil edilir – ve ne yaptığımız, nerede olduğumuz ve kimle olduğumuz gibi hatıralarımızın bir parçası olurlar. Pek çok ürün şimdi hafıza oluşturma deneyiminin bir parçası; kameralar, iPhone’lar, bilgisayarlar – bunların hepsi olayları işaretlememize ve hatıraları toplamamıza yardımcı oluyor ve bize faaliyetlerimizin kalıcı bir kaydını sağlıyorlar.
Kişisel gelişim için anlam katmak
Bir ürüne baktığımızda, bazen düşüncelerimizi, tutumlarımızı, umutlarımızı ve niyetlerimizi ona yansıtırız. Örneğin, her yıl başında milyonlarca insan egzersiz ekipmanı için iyi para harcar. Bu satın alımların tümü yeni, daha iyi bir ‘siz’ isteğine dayanıyor ve insanların satın aldığı ürünler bu itkiyi temsil ediyor. İnsanların satın aldığı her egzersiz ekipmanı için, satın alma ve belirli bir rejime nasıl sadık kalacakları hakkında on kat fazla konuşma yapıyorlar.
Ürünler insanların yaşamlarının bir parçasıdır ve şimdi kim olduğumuzun sembolleri veya belki de daha sık olarak kim olmak istediğimizin sembolleri olarak kullanılmaktadır. İşte zorluk ve püf nokta, ürünlerimizi hedef pazarımızın isteklerine göre göstermektir. Örneğin, insanların eğitmenlerinizi satın almasını istiyorsanız, muhtemelen onları sergilemek için zinde ve atletik birini kullanacaksınız. Oyun satıyorsanız, “model oyunculara” eğlendiğini göstereceksiniz. Bunlar çok basit örneklerdir, ancak ürünlere kullanıcıları / müşterileri baştan çıkarmanın bir yolu olarak anlam eklemek, hedef pazarınızı, kültürlerini ve bazı psikolojilerini bilmenizi gerektiren karmaşık bir iştir.
Özet:
Duygusal tasarım, kullanıcı için olumlu bir deneyim oluşturmak için uygun duyguları ortaya çıkaran ürünler yaratmaya çalışır. Bunu yapmak için, tasarımcılar kullanıcılar ve kullandıkları nesneler arasında oluşabilecek bağlantıları ve onlardan doğabilecek duyguları dikkate alırlar. Bir ürünün ortaya çıkardığı duygular, kullanıcıların algılarını güçlü bir şekilde etkileyebilir.
Duygular, insanın dünyayı anlama ve öğrenme becerisinde merkezi bir rol oynar. Olumlu deneyimler merakımızı giderir ve olumsuzlar bizi tekrarlayan hatalardan korur. İnsanlar, nesneler ile üç düzeyde duygusal bağlar kurar: visseral, davranışsal ve yansıtıcı düzeyler. Bir tasarımcı, olumlu bir deneyim sağlamak için uygun duyguları ortaya çıkarmak için her seviyede insan bilişsel yeteneğini ele almalıdır. Bir deneyim, bağlama bağlı olarak (örneğin bir korku temalı bilgisayar oyunu), olumlu duygular (örneğin, zevk, güven) veya olumsuz olanları (örneğin korku, endişe) bir arada içerebilir.
Viseral seviye, bir ürünle karşılaştığımızda ilk tepkilerimize hitap eder. Genel olarak estetik ve yalnızca bakış ve hislerden algılanan kalite ve duyuların birleştirilmesiyle ilgilenir. Burada, iç ya da “hissiyat” reaksiyonlarının bize bir öğe hakkında neler söylediğini inceleriz. Davranışsal seviye, ürünün kullanılabilirliğini, istenen işlevleri ne kadar iyi yerine getirdiğini değerlendirmemizi ve onu nasıl kullanabileceğimizi ne kadar kolay öğrenebileceğimizi ifade eder. Bu aşamada, madde hakkında daha haklı bir görüş oluştururuz. Son olarak, yansıtıcı duygusal tasarım, ürünü kullandıktan sonra hayatımız üzerindeki etkisini belirleme kabiliyetimizle ilgilidir – örneğin, tutmadığımız zaman nasıl hissettiğimizi ya da o ürün üzerinden geçmişe baktığımızda, o ürünün hangi değerlerimizle ilişkilendirdiğimizi tespit ederiz. Tasarımcıların Kullanıcıların bir öğeye sahip olma isteğini en üst düzeye çıkarmak istedikleri yer, burası olmalıdır.
Bu konuda Eğitim için Interaction Design Foundation a bakabilirsiniz.